– Kryzys spowodowany przez pandemię COVID-19 był szokiem gospodarczym. Znaleźliśmy się w zupełnie nieznanej, wręcz ekstremalnej sytuacji gospodarczej i społecznej. Udział w zapewnieniu sprawnej realizacji projektów współfinansowanych ze środków unijnych oraz niwelowanie skutków pandemii koronawirusa stały się jednym z kluczowych wyzwań i zadań, które realizuje Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR) – mówi wiceminister Waldemar Buda.
Dzięki przyjęciu Tarczy Antykryzysowej polski rząd wprowadził szereg rozwiązań, w tym podatkowych wspierających przede wszystkim przedsiębiorców. Uzupełnieniem tych działań jest Funduszowy Pakiet Antywirusowy przygotowany przez MFiPR. Ma on dwa cele – kierowanie funduszy unijnych na walkę z koronawirusem i bezpieczne przeprowadzenie przez gospodarcze turbulencje tych, którzy skorzystali ze środków europejskich.
Nasz Funduszowy Pakiet Antywirusowy traktujemy jako kompleksowe działania w różnych aspektach życia gospodarczego i społecznego. Każde pieniądze zasilające gospodarkę mają teraz charakter antykryzysowy. Do tej pory na walkę z pandemią i jej gospodarczymi skutkami przeznaczyliśmy z funduszy unijnych ponad 15 mld złotych.
Mimo pandemii wydatkowanie środków UE nie zwolniło. Jesteśmy jednym z liderów w wykorzystaniu Funduszy Europejskich.
Według stanu na 9 maja 2021 r. w Polsce z unijnym dofinansowaniem realizowanych jest aktualnie prawie 90 tys. inwestycji o łącznej wartości około 524 mld złotych. W tej kwocie udział funduszy UE to 318,7 mld złotych, czyli 91,8 procent wszystkich dostępnych środków dla naszego kraju.
Wartość całkowitych wydatków rozliczonych na poziomie krajowym wyniosła 286,8 mld złotych, a z Komisją Europejską rozliczyliśmy 189,4 mld złotych, czyli 54,6 procent puli.
Złożono 178 939 wniosków o dofinansowanie projektów na całkowitą kwotę 860,9 mld złotych. Wartość dofinansowania UE we wnioskach o dofinansowanie wyniosła 533,9 mld złotych, to jest 153,8 procent funduszy na lata 2014–2020.
Czas na inwestowanie funduszy unijnych na lata 2014–2020 mamy do końca 2023 roku. Polska jest w tej chwili dokładnie w tym miejscu, w którym powinniśmy być zgodnie z założeniami dotyczącymi tempa wydatkowania środków unijnych.
Polska od 17 lat jest członkiem Unii Europejskiej. Na każdego Polaka przypada blisko 18 tysięcy złotych dofinansowania. Dzięki Funduszom Europejskim i środkom krajowym zostało zrealizowanych 287 tysięcy projektów – obejmujących niemal każdą sferę naszego życia – o wartości ponad biliona złotych, z czego ponad 667 miliardów złotych to środki unijne.
Fundusze Europejskie w zauważalny sposób wpłynęły na życie Polaków. Od 2004 roku wybudowanych i zmodernizowanych zostało prawie 20 tysięcy kilometrów dróg i autostrad oraz prawie 10 tysięcy kilometrów sieci wodociągowej. W trosce o środowisko wybudowano i zmodernizowano 749 oczyszczalni ścieków.
Dzięki środkom unijnym w latach 2014–2020 blisko 190 tysięcy osób otrzymało bezzwrotne wsparcie na założenie firmy. Blisko 115 tysięcy nauczycieli w ciągu ostatnich siedmiu lat podniosło swoje kompetencje.
Fundusze Europejskie w znacznym stopniu przyczyniły się także do realizowania prac i projektów badawczo-rozwojowych. Prawie 5,5 tysiąca jednostek naukowych i przedsiębiorstw zostało wspartych w tym zakresie.
Działania w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej koncentrujemy również na tym, jak zainwestować pieniądze z nowego budżetu UE na lata 2021–2027. Premier Mateusz Morawiecki wynegocjował największe w historii Unii Europejskiej środki dla Polski – prawie 160 mld euro. Prace MFiPR dotyczą Funduszu Odbudowy, polityki spójności, instrumentu React-EU i Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Środki z poszczególnych unijnych instrumentów muszą się wzajemnie uzupełniać, aby przyniosły jak największe korzyści dla gospodarki i pomogły wrócić na właściwe tory rozwoju. W tym duchu zaplanowaliśmy nasze prace. W styczniu i lutym pokazaliśmy, jak chcemy zainwestować 72,2 mld euro na politykę spójności. Zakończyliśmy też konsultacje społeczne Krajowego Planu Odbudowy (KPO), który będzie podstawą do skorzystania z Funduszu Odbudowy. Z tej puli Polska będzie miała do dyspozycji około 58 mld euro. Krajowy Plan Odbudowy to nie tylko środek zaradczy na obecną sytuację. Chcemy też uodpornić i przygotować gospodarkę na przyszłe, nieprzewidziane okoliczności. Zainteresowanie dokumentem było duże. Odbyliśmy dziesiątki godzin inspirujących rozmów. A po konsultacjach i wysłuchaniach dokładnie przeanalizowaliśmy każdą uwagę i opinię. Dokument został między innymi uzupełniony o pożyczki i obecnie składa się z dwóch uzupełniających się części – dotacyjnej i pożyczkowej.
Najważniejsze zmiany w części grantowej Krajowego Planu Odbudowy:
- Większa pula na inwestycje dla przedsiębiorstw w produkty, usługi i kompetencje pracowników oraz kadry, związane z rozszerzeniem działalności z kwoty 300 mln euro na 500 mln euro.
- Większa pula na inwestycje dotyczące skrócenia łańcucha dostaw w przetwórstwie rolno-spożywczym z 500 mln euro na 1,2 mld euro. Wsparcie rozszerzono również na projekty związane ze sprzedażą bezpośrednią z gospodarstwa rolnego, dofinansowaniem zakupu niskoemisyjnych środków transportu, włączenie do grupy beneficjentów rolników prowadzących sprzedaż artykułów żywnościowych.
- Organizacje pozarządowe będą mogły ubiegać się o wsparcie na inwestycje związane z doposażeniem pracowników umożliwiającym im pracę zdalną.
- Uzupełniono reformę związaną z likwidacją barier dla OZE o ułatwienie możliwości realizacji inwestycji w zakresie lądowych elektrowni wiatrowych.
- Zaplanowano stworzenie sieci liderów rozwoju cyfrowego, którzy wesprą samorządy oraz wskazane przez nie placówki, a także instytucje najbardziej potrzebujące wsparcia i poszczególne grupy obywateli w zakresie podnoszenia kompetencji cyfrowych i doposażenia w sprzęt informatyczny. Lokalni liderzy zostaną przeszkoleni, tak aby stanowili wsparcie dla społeczności lokalnej, w szczególności osób wykluczonych cyfrowo.
- Większa pula pieniędzy na wsparcie i modernizację placówek leczniczych. Na ten cel w sumie trafi 2,1 mld euro. 700 mln euro trafi na wsparcie szpitali powiatowych.
- Więcej pieniędzy na rozwój i zwiększenie liczby kadr medycznych do 700 mln euro.
- Większa pula na wymianę taboru autobusowego na nisko – lub zeroemisyjny do 1,1 mld euro.
- Więcej środków na linie kolejowe: z 2,09 mld euro na 2,3 mld euro.
- Większa kwota na wsparcie zakupu pasażerskiego taboru kolejowego: z 399 mln euro na 965 mln euro.
- Podkreślono możliwość finansowania infrastruktury rowerowej w zakresie budowy spójnych sieci dróg rowerowych w miastach wraz z parkingami rowerowymi.
Najważniejsze zmiany w części POŻYCZKOWEJ Krajowego Planu Odbudowy:
- Dodano inwestycje dotyczące rozwoju przemysłu kosmicznego (150 mln euro).
- W ramach rozwoju sieci przesyłowych i inteligentnej infrastruktury elektroenergetycznej dodano 200 mln euro na budowę magazynów energii elektrycznej.
- Zwiększono środki na wsparcie rozwoju morskich farm wiatrowych do 3,2 mld euro.
- Dodano inwestycje w zakresie zielonego budownictwa wielorodzinnego o wartości 1,2 mld euro.
- Dodano nową inwestycję dotyczącą zwiększenia potencjału zrównoważonej gospodarki wodnej na obszarach wiejskich do 667 mln euro.
- Wzmocniono inwestycje w zakresie wykorzystania cyfrowych rozwiązań w edukacji. Dodano 700 mln euro.
- Wskazano, że dodatkowe 150 mln euro trafi na wsparcie szpitali powiatowych w zakresie infrastruktury.
- Dodano inwestycje w transport szynowy w miastach (200 mln euro).
- Dodano inwestycje dotyczące zakupu pasażerskiego taboru kolejowego szczebla regionalnego: 500 mln euro.
Wprowadzono też zmiany dotyczące systemu wdrażania. Rozszerzono skład Komitetu KPO o przedstawicieli samorządów terytorialnych, partnerów społecznych i gospodarczych oraz organizacji pozarządowych, związków zawodowych, branżowych. Opisano rolę samorządu terytorialnego w systemie realizacji KPO.
W takiej postaci 30 kwietnia Rada Ministrów przyjęła Krajowy Plan Odbudowy, a następnie 3 maja Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej oficjalnie przesłało Krajowy Plan Odbudowy do Komisji Europejskiej. Aby Fundusz Odbudowy został uruchomiony, wszystkie państwa członkowskie muszą ratyfikować decyzję o zwiększeniu zasobów własnych UE. Brak ratyfikacji tej decyzji wstrzymałby uruchomienie pakietu środków – zarówno z budżetu UE na lata 2021–2027, jak i Funduszu Odbudowy, z których Polska ma otrzymać łącznie 770 mld zł. 4 maja Sejm przyjął rządowy projekt ustawy w sprawie ratyfikacji zasobów własnych UE. Ustawa trafiła teraz do Senatu.
5 maja rozpoczął pracę zespół roboczy powołany w ramach Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Zadaniem zespołu będzie przygotowanie wdrażania Krajowego Planu Odbudowy. Zespół rozpoczął dyskusję dotyczącą uruchomienia reform i inwestycji zaplanowanych w KPO i systemu wdrażania. MFiPR chce razem z samorządami wypracowywać rozwiązania, które pozwolą sprawnie realizować KPO.
Następnym sprawdzianem dla nas i kolejnych pokoleń będzie przeciwdziałanie ciągle postępującym zmianom klimatycznym. W przypadku Polski i Unii Europejskiej mówimy o dążeniu do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. Dlatego już dziś – krok po kroku – wprowadzamy zmiany, które umożliwią transformację gospodarki z wysokoemisyjnej na niskoemisyjną. Chcemy, żeby ta transformacja była przede wszystkim sprawiedliwa, co będzie możliwe dzięki wykorzystaniu środków z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Wsparciem z funduszu chcemy objąć sześć regionów górniczych w województwach: śląskim, dolnośląskim, wielkopolskim, małopolskim, łódzkim i lubelskim.
Polska otrzyma około 4 miliardów euro z puli całego budżetu Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Do neutralności klimatycznej chcemy dojść w sposób bezpieczny i odpowiedzialny, z uwzględnieniem potrzeb społecznych i gospodarczych. Będziemy tworzyć nowe miejsca pracy, pomagać w przekwalifikowaniu pracownikom z sektora wydobywczego, a także inwestować w rewitalizację terenów pogórniczych.